Akonglam; Hakha-Dauchim-Hmandaw lam Pathian thangthat thlacamnak

Dawtmi laitlai unau vialte,

21.5.2010 Friday ni ah Hakha-Dauchim-Hmandaw lam limnak caah Pathian sinah apnak le thangthat lawmhnak thlacam nak cu Dong tiva ah tlamtling te in kan tuah khawh. Program hmannak cu atanglei bantuk in a si- (HBA, HBC, HKBC, MABC Pastors pawl le Komiti upa pawl, khuate lei upa le mipi 200 renglo an nit tel. )

- Pu Thla Thawn nih Chairperson a tuan , ramdang lei lawmhnak kuat mi email pawl a thanh.

- Zapi ‘ Ahme ram Laitlang timi hla kan sa.

- Pu That Mang Le Pu kio Hlun, Loel Ling (Muko editor) le Win Aung ( Sheh maungtu upa) nih bia an chim.

- Nu Fam Thlia (Firti) ramhla solo a sak.

- Rev. Chan Chum (HKBC) nih thangthat, ap nak le thluachuah hal nak thla a cam.

- Nu Ngun Hawi Iang (Hata) nih solo a sak.

- Lasawng le roca pek nak ah; Sheh mawng pawl roca anpek hna. Lam cawh lio ah afel aazuam bik khua paw kha roca le laksawng pek nak an tuah; 1st ah Farrawn khua, 2nd ah Lung Hnan khua, 3rd ah Hata khua an si.

- Laimi, acozah, lam cawh nak in aatel mi vialte le ramchung ramleng tha a pe mi a bawm mi vialte , komiti vialte caah Rev. Ceu Nawl (MABC GS) nih thla a cam.

- HBA AGS Rev.Hram Zel nih HBA aiawh in komiti lutlai Pu That Mang sin ah lam caah lawmhnak le bawmhnak laksawng a pek.

- Nu Hlawn Sung ( Dauchim) nih “ Lairam kan kaltak lai lo” timi solo a sak.

- Rev. Paul Tum Ceu nih phung a chim,” Laimi hi chan tiluan nih akan hrawh maw, akan thanchoter timi ruah ahau, Kan lung a rual a hau, Lai thancho nak akan donkhan tu cu, hnahchuahnak le kanmah zon lawng kan ni ruah mi hi a si, ram thangcho cia cu hmailei can saupi ca an ruat an tuan, Athangcho lio mi cu, nihin thaizing ca an ruah, Athangcho lo mi cu mah zon le hmuhtem nak lawng an ruat, GCCF a um cang i Lairam kan kaltak lai lo, ramleng in kan ni bawm hna lai i kan tuan lai timi tinh mi kan ngei” a ti. ramdang um mi ram 18 i Laimi zeizat kan um
cang timi zong 2009 GCCF cazin ning in akan thanh.

- Rev. Hram Zel (HBA AGS) nih dongnak thluachuah akan pek.

Dongtiva i thlacam nak cu tlam a tling tuk. Pathian hnatlak nak le bawmhnak ruang ah a si ko. Hmailei ah atam deuh in tuanvo atang rih leiba tampi kan ngei rih. Pu Joel Ling nih atimi cu; “ Hakha in Dongtiva tiang , lamthluan zeitluk har dah a si hnga, lungpang ahar tuk an timi cu zeitik dah ka hmuh lai tiah ka ngiat leng mang i Dong tiva tiang ah ka hmuh tunglo” ati. Atu hi lam hmui zoh ning in akal kho rih lo i remh than ding le Dongtiva hlei donh ding le furthal lam awn ding ah tuanding tamtuk atang rih, Pathian thangthat bu le hi lam caah thazang ruahnak phaisa le bawmh nak phunphun in akan petu nan zapi cung ah lunglawmh nak tampi kan ngei.

Pu Hram Ceu
Komiti Aiawh in

Source : Laiforum biaruahnak ah Pu Hram Ceu nih 22th May, 2010 ah athlahmi ca asi.

Hakha-HmanDaw lam Kong he petleih in Pawngkam thil umtuning a chuak te ding (EIA environmental Impact Assessment)

Khauram thancho nak kan ti tik ah nawl ngei tu cozah uknak policy hi a biapi bik mi asi. Zalon nak um lo nak ah zeithil hmenh a thangcho kho lo. Ca ka rak tial mi nih constructive lo in destructive lei a si sual le sorry asi. A ho cung hmanh ah lungsi lo nak le soisel nak um lo in keimah ka hmuh ning in Hakha –Hmandaw lam project in a cang ding pawngkam thil umtuning ka langhtar mi asi.

Chinmi thancho nak ding hi a ho poah kan duh mi asi. Asinan caan le tikcu hi abiapi ngai. SE Asia ram chung kan zoktik ah khuakip fawitein tlawn khawh asi. Motor lam le electric hna hi abiapi bik in ram uk tu cozah cio nih serpiak asi . Kawlram balte ah cun mah thazang bak (Kuk aar Ku ku) in lam chunh cio le Mini-electric mei hna ser cio asi.

Hakha-Hmandaw lam zong cu ramchung ramleng unau rual thazang in chunh asi, tamlak aa lim cang ko lai. 2007 Thaliand i environmental and human rights kong ka rak cawn lio ah, kan sianginn nih Manipura Dam Multi Purpose project kong research tuah ding in Kawlram ah a rak kan tlah. Kalaymyo in meng 36 aa hlaat nak Sedaw( Angteng) khua le a pawng khua 25 ah ka research tuah cu kaa thok. Hilio caan ah hin Hakha-Hmandaw lam chunh ding zong an rak awt cang. Manipura Dam project a um nak pawng ah hi Hakha-Hmandaw lam project zong a um. Pawngkam tlisining (Environmental) in chim ah cun an i pehtlei ti khawh asi.

Rangoon ah Hakha-Hmandaw lam committi upa pakhat asi ve mi U ThatMang he kan i tong lam an chunh nak kong hepehtleih in bia kan i ruah. Pafa bantuk in aa dawmi kansi caah faingtein ka lungchung um mi ka rak ruah. Mahlio i bia ka rak ruah mi cu keicu lungpiang tein ka chimh ko lai, hi lam nan chunh mihi cu a caan a phan deu rih rua lo ka ti. Lamchunh aa timmi committi hna hi Chinmi chung hmenh ah cozah rian sangsang a tuan mi nan si ko lai, acozah pension retired deu lawng te nansi lengah tulio kan ramsining kong zong fiang tein a thei mi lawng te nan si cuhlei ah a hodah lamchunh kong a cawngmi Engineer nan um ka rakti. Thiltha an um len ve. Hakha-Hmandaw lam kan chunh khawh ah cun Kalaymyo ah tuantein kan phan kho lai Kalay fancang men fawi tein ka ei khawh lai cun hi lam thluankam a um mi khuakip cio fawitein an tlungkal kho lai ti cu athah nak (advantages) asi ko. Ruah awk a um mi cu Ralkap uk nak tangah kan um rih caah Hakha-Hmandaw lam tlaun chung i vawlei thok in a rak ummi kan thingkung hna thingkeppar hna le abik in kan tlorkung hna kanmah Chinmi nih athat nak kan hmuh hlan in Kawlrual hna an kut ah a vaivuanlai tin ka rak tibal. Mandalay- Kankaw-Kalay tlanglawng lam an tuah mi hi Chinram chung Hakha -Kankaw-Daidin pengkulh chung tlorkung le thinghak vialte phorh nak cah hmuitin asi. Hakha-Mandalay a tlawng mi unau motor in siseh tlanglawng in siseh chunchun zanzan kan thing hna an kan firpiak khi na hmuh ko lai. 1948 lio ah vawlei cung thing 82% tluk hi Kawlram in export a rak tuah. 2008-09 kum ah US$ 87 million le 2007-08 Kyat 35.3 Billion hi thing in amiak a hmum mi asi. 2009 Vawlei cunghmanh ah a pa 5 nak, thing export a tuah mi ram asi ralkap kutchung hmanh ah muh. Kawlram chung 52% te law tuhmawng an taang. Hi thing hna hi Chin ram chung le Pegu yoma le Sagaing ram Tthamanti tuhmawng in an lakmi hna an si. KaChin le Shan kan unaa hna an ramchung thingcang hna ralkap nih an thiam piak dih ngawt hna.

Kan fale ramchung ramleng um mi ninikhat ah an i za vete lai ramkip fimthiam nak he kan (raw material) kungcian hna hi (reproduce) kungchaw ah an chuah khawh vete lai a tu nan project hi a caan a si deu rih lo tin ka rak tibal hna. Chin generation hna ro caah kan ramchung um mi thingkung satil thingkeppar hna hi cu kan zuah ve cang awk an si.

2009 chung Rangoon katlun ah Thintheng bu upa hna he biaruah nak kan ngei hna Saya Nelson SiangAwr nih Laitlang ah ka vatlung ta Hakha-Hmandaw lam an cunh nak ka va zok piak hna ati ka khauruah a har mi cu pastor nih lam na va zok cu zeidah na tuah khawh ka ti Rangoon ah Engineer lei in kawlram chung thaimsang nak min angei mi Chinmi chung in retired a si mi an umpah rih ko mahhna sawm lo in pastor te hnatu lamchunh nak sawm te hna hi hawidang ram hna an rian tuan ning cang he cun a va i dang dah. Lam committi nih nan rian tuan nak report nan rak tuah mi ka rel ve cio tik ah Kawlpa rumor nan vafuh hna (Dahkhasah heiti Payaka hei ti) Bohmo ee Bohmuchuk ee nan ti Chinmi kan thii an kan dawptu hnasin ah vafuh le nawl phair asi.

Salai Tial Bawi Ling