Thursday, July 1, 2010

A Voikhatnak YCCF-International le Chin Progressive Ai-awh in Chimnak Nawl Ngeitu He Biaruahnak

1. Thimnak ah tei ulaw, ahmasa bik Chinland caah tuah dingmi pathum in kan chim kho law kan duh ko.

NTK: Pakhatnak ah, Chin mipi ei-in kawlnak le pursum leilawnnak ca i a biapi tukmi mawttaw lamzin hi Chinland le Kawlram karlak, Chinland le India (Bangladesh) karlak le Chinland sung hmun kipah tu hnakih ttha in tuah kan timh (Lamzin laih tikah mipi thazaang le phaisa a lakin hman a si hrimhrim lai lo i lamzin laihnak in phaisa tampi cu a ttuantu mipi sinah a lut sawn lai). Pahnihnak ah, mipi ei-in kawlnak phunphun, eg, mithan [sia] farming and poultry farming etc., hrangah loan pek a si lai (kan theihnak ah tu hlan loan an pek tikah, Bank rianttuan hna nih loan lak tikih i ralrin ttulmi hna a latu sinah tthaten an chimh zuam lo caah, a latu pawl i ralring thiam loin phaisa an hman dih i an hlawk phah lo hlei ah an inn le lo tiang an hloh pah. Mah bantuk um ti lo dingin kan tuah a hau). Pathumnak ah, kan Chinland sungah sumsaw tampi lut khawh dingin kan ram chungah Cement factory, Corn factory, Wine factory etc., hi raw materials tam ngai a um ca-ah din zamrang a si lai (Hi factories in kan mipi le cathiam pawl ca ah rianttuannak tam ngai a chuah khawh kan zumh).

2. Bianak lei rianttuan mile ramleng bawmhnak alatu cu election law ningin cun thimnak ah luh ngah lo ti a si caah, CPP ai-awh in chimnak nawl ngeitu Pu NTK hi thimnak ah candidate pakhat si dingin na qualify lai maw?

NTK: Ramleng bawmhnak alatu le biaknak lei rianttuan cu election ah tel khawh a si lo timi hi a dik. Hmansehlaw, mah bantuk ngahtu clergyman nih election ih tel ve a timh ni in ramleng bawmhnak a ngah ti lo ahcun a ca ah election ah a tel khawh (Government servant dirhmun he an i lo).

3. President nih Chief Minister pek ding hi Laimi chungin a si kho lai na ruat maw? Laimi nih a ngah lo sual ah tah, party pakhat sinak in complain tuah awk hna a ttha maw?

NTK: President nih Chief Minister a pek dingmi hi Laimi sungin a si kan zumh. Asilo zongah Chin party pakhat sinak in complain tuah khawh a si i kan tuah fawn lai.

4. Ethnic ceasefire le non-ceasefire kongkau ah zeitin solve nan duh? Solve nan i tim maw?

NTK: Ethnic ceasefire le non-ceasefire kong ah, CPP nih mah kong hi ceih a um rih lo caah, keimah bulpak hmuhdan lawng chim ka duh: Mah kong hi ralkap cozah kut ih um a si ko nain tlangpar mi kan dihlak nih kanmah le State cio ah daihnak a um hi kan duh dih ka zumh. Asinain daihnak le remnak kan duh ti ruangah nunnak tampi liam in rianttuanpawl tumtahmi ngah lo ding tiangin remnak le daihnak tuah kan timh ahcun kan palh lai tiin ka ruah. Chin State Government hi Chin party in a hmuh khawh lawngah meithal he rianttuantu kan unau hna he bia ttha tein thuttha ceih khawh a si lai. Zeicahtiah kan ram tthatnak duh vevetu kan si. Cucaah, Chin mipi zong nih Chinland ah Chin party nih cozah dinh khawh dingin thapek an thiam a biapi ngaingai. Phunhnam dang hruaimi cozah a dir ahcun an kal tum ning cu kan hngalh cia bantuk a si ko (State Government ah automatically in Ralkap MLA (6) an um lai na te in majority MLA (18) cu Laimi kan si lai caah mah bantuk policy kong zongah thu ngei kho kan si te ko lai).

5. Phunghram remh ding si sehlaw, zeibantuk zawn bik dah remh nan duh?

NTK: Phunghram remh ding si sehlaw, a hmaisa bikah Seven Ethnic States i thu-ngeihnak (self-determination) hi tu hnak in sang ngai si kho dingin remh kan duh. We are determined to work toward getting greater autonomy in the Seven Ethnic states.

6. Tlangholh le Airport tuah ding and airport caah, zeidah timhlamhmi plan nan ngeih?

NTK: Tlangholh caah "mah holh hi siseh" tiin bia final relmi kan ngei rih lo. Kawlram chungih um phunhnam dang, Shan, Kachin, Burmese tbk., nih kan Laiholh le ca cawn ve dingin Central Parliaments tiangin nawr kan timh caah, hnamdang pawl zir khawh dingin holh pakhat cu Chinland in kan tuah a hau lai tiin kan ruah…. Airport hi kan zapi herh tukmi a si caah a remnak bik hmun khui hmun paoh ah a rannak bikin tuah si dingin kan zuam lai. Cun, Chinland chungah factory a lian deuhmi ngei khawh ding, cun mawttaw lamzin zong ttha le kau ngaiin kan tuah a hau. Tu bantuk cun a si kho lo. Bianabia ah, kan hnulei ah Lungpi ah cement factory [mirang vawlei sehzung] dinh an timh tikah factory ca ih a herhmi machines phur kho dingin mawttaw lamzin a fate tuk ti a si.

7. Chinram caah nan ttuan hmasa bik dingmi project (zeidah a si ti cu ka thei rih lo) cu kum zei ziat chungah tlinh khawh dingin dah timhnak nan ngei.

NTK: Chinram caah kan ttuan hmasa bik ding projects cu kum 5 chung i tlinh khawh ding le kum 10, 15 lai i tlinh khawh ding tiin short-term and long-term projects an um.

8. Mah le miphun cio nih mah le ca cio cu subject pakhat i cawn awkah nan ngeih tuah khawh hnga maw?

NTK: Mah miphun cio nih mah le ca cio cu subject pakhat i cawn awkah ngaihtuah khawh a si ko lai. Asinain primary level tiang lawng in si sehlaw, Laimi dihlak ih kan approve mi holh pakhat belte Laimi kan dihlak in high school in college tiang cawn khawh si sehlaw a ttha hnga tiin kan ruah.

9. Kan ram i high school paoh khi free in tuah khawh nan i tiim hnga maw?

NTK: Kan ram i high school paoh khi education promote nak caah free in tuah khawh kan zuam lai.

10. Sianghngakchia pawl caah tah student loan tibantuk nan serpiak khawh hnga maw?

NTK: Sianghngakchia pawl caah students loan hi biapi ngai ah kan ruah i pek khawh zong kan zuam lai.

11. Thiamsang pawl ca ah further study program nan ngeihtuah piak khawh hna hnga maw?

NTK: Thiamsang pawl caah further study kan ngeihtuahpiak lai. Bianabia ah state scholar in ramdang kal khomi Laimi cathiam an um ahcun Burma rampi nih special consideration pek dingah central cozah zongah kan chimh lai. State cozah nih sianghngakchia bawmhnak phaisa scholarship zong pek khawh kan zuam lai.

12. Kan ram i rian a tlawm tuk ruangah ramdang i a chuak lengmangmi kan miphun pawl hi kham nan i tim maw? Nan i timh si cun zeitindah nan kham hna lai? Zeibantuk rian dah nan serpiak hna lai? Kan ram chung i a um bal lomi business pawl nan tuah lai maw? (Bianabia ah Insurance, Eco-tourism, tbk).

NTK: Ramdang i a chuak lengmangmi kan miphun pawl hi kham kan tim ko. Kham khawh ding cun a cunglei i cement factory ti bantuk khi cathiammi le mipi menmen ca zongah rian an hmuh khawhnak dingah a bawmtu a si ko lai. Cun, kan ram i a um bal lomi insurance le eco-tourism tbk., zong kan theih khawh chungin kan ram income le job create nak dingah kan tuah lai. Job create lawng si loin rianttuantu nih an hlawh (salary/pay) cu an ei-in le family caah nunnak tlak si dingin kan zoh lai. Cutiin kan tuah khawh lawngah ramleng i a chuakmi hi kan khamh khawh lai tiah kan zumh….. A pawi tukmi cu kan mino cathiam ramdang an phanh dih (brain drain) ding hi a si. Cucaah mah kong hi kan theih khawh chungin kan ngeihtuah lai.